Mersin Hamidiye Kışlası

Çalışmamızın temel amacı, böylesi önemli bir kentin tarihinde iz bırakmış bir
kurum olan Mersin Hamidiye Kışlası’nın, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e kalan bir miras olarak
nasıl bir dönüşüm yaşadığını ortaya koyabilmektir. Bu amaçla öncelikle Osmanlı tarihinde
önemli bir dönüm noktası olan II. Abdülhamit döneminde kışlanın kuruluş hikâyesi ve işleyişi
ile birlikte, Cumhuriyet Dönemi’nde bu kurumun işleyişine ne şekilde devam ettiği ve yakın
tarihimizde hangi mücadeleler çerçevesinde acı bir şekilde yıkıldığı da değerlendirme
kapsamına alınmıştır. Özellikle yakın geçmişte bu konu ile ilgili sürdürülen mahkeme
süreçleri de ayrıntılı olarak belgeleri ile birlikte çalışmamızda okuyucuya sunulmaktadır. Bu
nedenle aslında temel amacımız, Mersin Hamidiye Kışlası hakkında tüm tarihsel bilgileri,
incelendiği dönemin belgeleri ile birlikte aktarmak suretiyle okuyucuyu aydınlatmaktır. Uzun
süreli tarihsel perspektifle incelenen bu konu, karşılaştırmalı bir yaklaşımı da ifade
etmektedir. Çalışmamız zamansal olarak, kışla binasının kurulduğu dönem olan 1890’lı
yıllardan, 1985’te yıkılışına kadarki ve hatta yıkıldıktan sonraki dönemi de içine alan uzun bir
süreci kapsamaktadır.

Ne yazık ki bugün bu yapıdan tek bir iz bile kalmamasının yanı sıra, yapının
içinde bulunduğu arazinin de istimlâk edilme tartışmaları gündemdedir. Amacımız bir yandan
bu yapının Mersin tarihindeki yerini ortaya koyarken bir yandan da bu tür tarihi yapıların
koruma altına alınmaları konusunda farkındalık yaratmaktır. Bu denli anlamlı bir amaca
hizmet eden bu eserin literatüre kazandırılmasına ortak olmaktan dolayı mutluluk duyuyoruz.

İÇİNDEKİLER
SUNUŞ ........................................................................................................... XIII
YAZARLARIN ÖNSÖZÜ ..............................................................................XV
KİTABA İLİŞKİN GÖRÜŞLER ................................................................. XXI
GİRİŞ .................................................................................................................. 1
I. BÖLÜM
KİLİKİA BÖLGESİ VE MERSİN
1. Kilikia Bölgesi’nin Coğrafi Konumu ve Önemi ......................................... 7
2. Mersin’in Tarihsel Gelişimi ........................................................................ 9
3. Mersin’in Kentsel ve Mimari Dokusu ...................................................... 13
II. BÖLÜM
TARİHSEL SÜREÇTE OSMANLI ASKERİ TEŞKİLATLANMASI
VE ASKERİ MİMARİ
1. 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun Genel Durumu ....................... 21
2. Osmanlı Askeri Teşkilatlanması ............................................................... 25
3. Osmanlı’da Askeri Mimari ve Kışlalar ..................................................... 30
3.1. Osmanlı’da Mimarlık Faaliyetleri ve Kurumsallaşma ...................... 30
3.2. Askeri Kışlalar ve Mimarisi ............................................................... 33
III. BÖLÜM
MERSİN HAMİDİYE KIŞLASI
1. Mersin Kışlası’nın Tarihçesi ..................................................................... 41
2. Osmanlı Arşivi Belgelerine Göre Mersin Kışlası ..................................... 44
2.1. Kışlanın Kuruluş Hikâyesi ................................................................. 44
2.2. Mümtaz ve Murtaza Bey Arazisi ...................................................... 46
X
İçindekiler
2.3. Celal ve Mehmet Bey Arazisi ............................................................ 48
2.4. Abdülkâdir Kemâli Paşa’nın Arazisinin Kışla Yolu İçin İstimlâki .... 49
2.5. Temel Atma Töreni ........................................................................... 50
2.6. Kışla Yapımına ve Bakımına Mali Destek ......................................... 50
2.7. Kışla Yapımında Kullanılan Keresteler ............................................. 51
2.8. Redif Teşkilatı ve Mersin Zabtiye Taburu’nun Kurulması ................ 52
2.9. Mersin’de Askeri Deponun İnşası ..................................................... 55
2.10. Kışla-yı Hümâyûn’un Açılışı ve Dönemin Padişahı
II. Abdülhamid’in Adının Verilmesi ................................................ 56
2.11. Amerikalıların Kışlayı Ziyareti ........................................................ 58
3. Kışlanın Mimari Özellikleri ...................................................................... 58
4. Birinci Dünya Savaşı Sürecinde Kışlanın Durumu .................................. 61
5. Cumhuriyet Döneminde Mersin Kışlası ................................................... 69
IV. BÖLÜM
KIŞLA BİNASININ EV SAHİPLİĞİNDE
DENİZ OKULLARININ MERSİN’E TAŞINMASI
1. Deniz Okullarının Tarihçesi .................................................................... 73
2. Deniz Okullarının Mersin’e Taşınması .................................................. 77
3. Mersin Deniz Okullarında Eğitim .......................................................... 80
4. Mersin Deniz Okullarında Spor .............................................................. 91
5. Deniz Okullarının Mersin’in Sosyal Hayatına Etkileri .......................... 96
6. Deniz Okullarının Mersin Ekonomisine Katkısı .................................... 99
7. Refah Şilebi Hadisesi ve Deniz Okulları .............................................. 104
8. Deniz Okullarının Mersin’den Ayrılması ............................................. 107
9. Mersin Deniz Harp Okulundan Mezun Olan ve Amiral Rütbesi
İle Emekli Olan TSK Komutanları ....................................................... 109
10. Hatıralar .................................................................................................110
10.1. Deniz Kuvvetleri Eski Komutanı Oramiral Nejat Tümer .............110
10.2. Emekli Donanma Komutanı Koramiral Nejat Serim ...................117
10.3. Emekli Deniz Kıdemli Albay Necati Dülger ............................... 121
10.4. Atilla Toroğlu ............................................................................... 125
10.5. Necati Zincirkıran ........................................................................ 127
10.6. Ali Demir ..................................................................................... 130
XI
İçindekiler
V. BÖLÜM
KIŞLA BİNASININ YIKIM SÜRECİ
VE ARAZİSİNİN İMARA AÇILMASI TARTIŞMALARI
1. Mersin Hamidiye Kışlası’nın Tarihsel Açıdan Kent İçin Önemi ............ 135
2. Kışla Arazisinin Yapım Tarihi ve İlk Sahipleri İle İlgili Yeni Bilgiler .... 144
3. Kışla Caddesi ve Çamlıbel ...................................................................... 145
4. Kışla Binasının Yıkılması ....................................................................... 148
5. Mersin Kışla Arazisinin İmara Açılması Tartışmaları ............................ 149
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME ................................................................ 161
EKLER
EKLER I: MERSİN HAMİDİYE KIŞLASI İLE İLGİLİ
OSMANLI ARŞİVİNDEN ALINAN BELGELER VE
ÇEVİRİ METİNLERİ ............................................................ 165
EKLER II: MERSİN HAMİDİYE KIŞLASI İLE İLGİLİ
CUMHURİYET ARŞİVİNDEN ALINAN
BELGELER VE ÇEVİRİ METİNLERİ ................................ 273
EKLER III: KIŞLA ARAZİSİ İLE İLGİLİ ADANA KÜLTÜR
VARLIKLARINI KORUMA BÖLGE KURULU VE
MAHKEME KARARLARI ................................................... 285
EKLER IV: MERSİN HAMİDİYE KIŞLASI İLE İLGİLİ BASIN
AÇIKLAMALARI VE BASINDA ÇIKAN HABERLER .... 301
EKLER V: YENİ MERSİN GAZETESİ’NDE DENİZ HARP
OKULU VE DENİZ LİSESİ İLE İLGİLİ ÇIKAN
HABERLER ........................................................................... 331
EKLER VI: MERSİN ASKERİ KIŞLA TARİHİ SİT ALANI
HARİTASI VE HAVA FOTOĞRAFLARI ............................ 347
EKLER VII: MERSİN HAMİDİYE KIŞLASI VE DENİZ
OKULLARI FOTOĞRAF ALBÜMÜ ................................... 353
EKLER VIII: SÖZLÜ TARİH GÖRÜŞMELERİNDEN FOTOĞRAFLAR ... 367
KAYNAKÇA .................................................................................................. 371
DİZİN .............................................................................................................. 383

 Ürünün ağırlığı: 0,886 gram