HURRİCE DİLBİLGİSİ_{Metin Örnekleri ve Analizleri}

Hurrilerin M.Ö. 3. bin yılın sonuna kadar Transkafkasya ve Anadolu’nun
doğusunda yaşadığı ve dillerini konuştuğu bilinmektedir. Hurriler, M.Ö. 3.
bin yılın son çeyreği ile M.Ö. 13. yüzyıl arasında ise Orta Anadolu ve Bereketli
Hilal’in kuzey bölgesinde yaşarken, dilleri Hurrice de bu bölgede yaygın bir
biçimde kullanılan bir eski Önasya dili olmuştur. Ancak, Hurrilerin kendilerine
ait belgeler henüz bir Hurri merkezinde keşfedilmediğinden onların dili ve
grameri ile ilgili bilgiler, daha çok ilişkide bulundukları diğer kavimlerin yazılı
belgelerine dayanmaktadır. Hititler, Hurri dilini konuşulduğu bölgeden Orta
ve Kuzey Anadolu’ya taşımışlar ve ibadet dili olarak kullanmışlardır. Hurrice
metinlerin Hititler tarafından kopyalayıp yeniden düzenlenmesi ile Hurri
dili, varlığını sürdürebilmiş ve yazılı olarak günümüze kadar ulaşabilmiştir.
Hurri Dilbilgisi üzerine yapılmış eski çalışmalar önemli, ancak bugün için
eksik ve yetersiz durumdadır. Ayrıca Hurri dili ve grameri ile Hurrice metinler
üzerine yapılan son yeni çalışmalar, makale ve kitap şeklinde dağınık
vaziyettedir. Bu Kitapta, eski Hurrice Dilbilgisi kitaplarındaki mevcut eksikliği
ve yetersizliği gidermek üzere dağınık vaziyetteki son çalışmalar bir araya
getirilmiş, yeni Hurrice çalışmalar ve yeni yayınlanmış belgeler ışığında en
son belirlenen şekli ile Hurri dili ve grameri detaylı bir şekilde açıklanmıştır.
Ayrıca Hurri dili ve gramerinin öğrenilmesinden sonra okunabilecek yeni
yayınlanmış Hurrice metin örnekleri, analizleri ile birlikte verilerek bir
Hurrice metni okuma, morfemik transkripsiyonunu, Hurrice kelimelerin
gramer analizini ve metin tercümesini yapabilme yetisini kazandırmak
amaçlanmıştır.
Ortaköy-Šapinuva’da Hurrice tabletler keşfedilmesi, Hurri dilini bilen
uzman bir bilim adamının Türkiye’de olmayışı, Hurri dilinin piri Prof.
Dr. Wilhelm’den bu dili öğrenmem ve çalışmalarımı hurrice üzerine
yoğunlaştırmam sonucunda, alanımızdaki en büyük eksiklik olan Hurrice
Dilbilgisi kitabı Türkçe yazılmış ve bilim dünyasına sunulmuştur. Hurri dilini
kendi dilinde Türkçe öğrenmek ve bu dilde uzmanlaşmak isteyenlerin en
büyük sorunu, bu güne kadar Hurri dili üzerine yapılmış tüm çalışmaların
yabancı dilde olmasıdır. Dolayısıyla Bu Hurrice dilbilgisi kitabı söz konusu
sorunu çözmek, bu dilin öğrenimini kolaylaştırmak ve Hurri dilini öğrenmek
isteyenlerin, bilenlerin, Hurrice çalışan Türk uzmanların çoğalmasını
sağlamak amacıyla Türkçe hazırlanmıştır.

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ ..................................................................................................VII
KISALTMALAR VE DİĞER YERLERDE KULLANILAN
İŞARETLER ......................................................................................... XI
GİRİŞ ........................................................................................................1
1. HURRİ DİLİ........................................................................................9
1.1. Hurrice Kaynaklar ......................................................................10
1.2. Hurri-Subartu/Hurrice-Subartuca Sorunu ve Hurri Dilinin Adı ..28
1.3. Lehçeler .......................................................................................33
1.4. Hurrice ile İlişkili Diğer Diller ve Hurri Dili’nin Tipolojisi ........34
2. YAZI SİSTEMLERİ VE FONOLOJİ .............................................37
2.1. Heceli Çivi Yazısı .......................................................................37
2.2. Alfabetik Çivi Yazısı ...................................................................43
2.3. Konsonantlar (Ünsüzler) ..............................................................43
2.4. Vokaller (Ünlüler) ........................................................................47
2.4.1. Ünlülerin Plene Yazılışı .....................................................47
2.4.2. Diftong (İkili Ünlü) ............................................................48
2.5. Fonolojik Süreçler .......................................................................49
2.5.1. İç Ünlü Katımı ...................................................................49
2.5.2. Ses Düşmesi .......................................................................50
2.5.3. Benzeşim ............................................................................51
2.5.4. Seslerin Yer Değişimi ........................................................53
2.5.5. Vokal Dönüşümü ................................................................53
IV
İçindekiler
3. MORFOLOJİ .....................................................................................55
3.1. Kökler ..........................................................................................55
3.2. Kök Tamamlayıcı Ekler ...............................................................59
3.3. İsim Morfolojisi ...........................................................................65
3.3.1. Kökün İsimleştirilmesi .......................................................66
3.3.2. İsim Yapım Ekleri ..............................................................66
3.3.3. Vokal Gövdeliler ................................................................71
3.3.4. Konsonant Gövdeler ..........................................................73
3.3.5. Yüceltme Belirten Ek .........................................................73
3.3.6. Türetme Ekleri ...................................................................74
3.3.7. Tekillik, Çoğulluk ve İlgi Ekleri ........................................80
3.3.8. Enklitik İyelik Ekleri ........................................................81
3.3.9. Hâl Ekleri ...........................................................................82
3.3.10. Zamirler ...........................................................................88
3.3.10.1. Enklitik Şahıs Zamirleri ....................................88
3.3.10.2. Müstakil Şahıs Zamirleri ..................................90
3.3.10.3. İşaret Zamirleri .................................................91
3.3.10.4. Soru ve İlgi Zamiri ............................................92
3.3.10.5. Belgisiz Zamir ..................................................93
3.3.10.6. Genelleme Zamirleri .........................................93
3.4. Fiil Morfolojisi .............................................................................93
3.4.1. Eylem Türü ........................................................................94
3.4.2. Fiillerin Vokal Sınıf Belirteçleri.........................................95
3.4.3. Zamanlar ve Fiil Çekimleri ...............................................96
3.4.4. Bildirme Kipi .....................................................................97
3.4.4.1. Bildirme Kiplerinin Şahıs Ekleriyle
Birlikte Çekimleri ................................................97
3.4.4.2. Bildirme Kipi Örnekleri .....................................100
V
İçindekiler
3.4.5. Eski Hurrice Şahıs ekleri .................................................102
3.4.5.1. Geçişsiz ve Geçişli (Ergativ Olmayan) Fiil
çekim eki: -b ......................................................103
3.4.5.2. Geçişli Fiil çekim eki: =o=m ..............................105
3.4.5.3. Geçişli Fiil çekim eki: -oš/žo(?) .........................108
3.4.5.4. Geçişli Fiil çekim eki: =id=o ..............................110
3.4.5.5. Eski Hurrice Metinlerden Örnekler ................112
3.4.6. Durum Fiilleri .................................................................113
3.4.7. Modal Kipler ...................................................................113
3.4.7.1. Imperativ ...........................................................113
3.4.7.2. Kohortativ ve Voluntativ ....................................115
3.4.7.3. Jussiv ....................................................................................................................116
3.4.7.4. Jussiv Formda Örnekler .....................................117
3.4.7.5. Optative ve Ayrık Ergativlik ...............................119
3.4.7.6. Olasılık ..............................................................127
3.4.7.7. Koşullu-Olasılık .................................................128
3.4.7.8. Dilek-Şart Kipi ...................................................129
3.4.7.9. Diğer Olası Modal Formlar ................................129
3.4.8. Olumsuzluk ......................................................................132
3.4.9. Fiilimsiler .........................................................................138
3.4.9.1. İnfi nitiv ...............................................................138
3.4.9.2. İsimleştirilmiş Fiil Formları ...............................138
3.4.9.3. Ortaç (Partizip) ...................................................139
3.5. Partikeller ...................................................................................140
3.5.1. Giriş Partikelleri ...............................................................140
3.5.2. Enklitik Partikeller ...........................................................140
3.5.3. Zarfl ar ..............................................................................140
3.5.4. Ünlemler ..........................................................................141
3.5.5. Edatlar ..............................................................................141
3.6. Sayılar ........................................................................................143
VI
İçindekiler
3.6.1. Sayma (Kardinal) ve Sıra (Ordinal) Sayıları ...................143
3.6.2. Diğer Sayısal Formlar ve Ekleri ......................................144
3.6.2.1. Kesirli Sayılar .....................................................144
3.6.2.2. Kollektif Sayılar .................................................144
3.6.2.3. Bölüştürme Sayıları ............................................144
3.6.2.4. Çarpımsal Sayılar ...............................................144
3.6.2.5. Zarf Sayılar .........................................................145
3.6.2.6. Yaş Belirten Sayılar ............................................145
4. SÖZ DİZİMİ (SYNTAX) .................................................................147
4.1. Ergativ ve Antipassiv/Anti-edilgen Yapılar ..............................147
4.2. Ayrık Ergativlik ..........................................................................150
4.3. Suffi xaufnahme ..........................................................................151
4.4. Bağlaçlı ve Bağımlı Yan Cümle Yapıları ...................................157
5. HURRİCE METİN ÖRNEKLERİ VE ANALİZLERİ ................167
5.1. Mittani Mektubundan Örnekler .................................................167
5.2. Eski Hurrice Metinlerden Örnekler ...........................................223
5.2.1. Boğazköy-Hattuša’dan Çift Dilli Metin
KBo 32. 14- Kıssalar .......................................................223
5.2.2. Ortaköy-Šapinuva’dan Hurrice Metinler .........................255
5.2.2.1. Tašmišarri İçin Hitit-Hurri Sunu
Ritüeli Or. 97/1 ...................................................255
5.2.2.2. Ortaköy-Šapinuva’nın Fırtına Tanrısı’nın
Kaluti Listesi (Or.90/175) ...................................274
5.2.2.3. İtkalzi Ritüeli’nin 3. Tableti ...............................280
5.2.3. Tiš-Atal Yazıtı ..................................................................295
5.2.4. Ugarit Arşivinden Sümerce, Hurrice ve Akadca Sözlük ..296
SONUÇ..................................................................................................297
KAYNAKÇA ........................................................................................299
YAZAR ÖZGEÇMİŞİ .........................................................................315

Ürünün ağırlığı: 0,462 gram